Stop met opruimen, wees een sloddervos

Trouw - 07.12.2019 Vijf jaar na het verschijnen van 'Opgeruimd' van de Japanse opruimgoeroe Marie Kondo zijn we er wel een beetje klaar mee, al dat ontspullen en minimaliseren. Waarom zouden we gelukkig worden van boenen, schrobben en weggooien? CINDY CLOIN Heeft u het boek van Kondo ook in een hoek gegooid of zweert u erbij? En waarom? Niet iedereen is een Marie Kondo. De Japanse zorgde er sinds het verschijnen van haar boekje 'Opgeruimd' in 2014 voor dat overal ter wereld mensen de overvloedige spullen in hun huis die ze geen 'plezier' meer brachten gingen 'bedanken' voor bewezen diensten, om ze vervolgens weg te gooien. Met Kondo's mantra 'Geeft het je nog plezier?' hield je bijna niets meer over. Zelf ben ik geen Marie Kondo. Bij elke oprisping om mijn huis vol speelgoed, knutselspullen en uitpuilende keukenkastjes eens grondig aan te pakken, kijken mijn kinderen elkaar meewarig aan. Weer zo'n opruimaanval van hun moeder die hoopt met lege kastjes ook een leger hoofd te krijgen. Gelukkig waait het meestal snel weer over. Maar moet het ook? Maakt het je leven opgeruimder, gelukkiger misschien? 'Onzin', zegt schrijver en journalist Marian Donner. Donner schreef het 'Zelfverwoestingsboek', eigenlijk een pamflet voor slordiger leven dat deze zomer verscheen. Ondertitel: 'Waarom we meer moeten drinken, stinken, branden en dansen.' Donner: 'We voeren een oorlog tegen onszelf. We blijven maar schrobben en boenen, boeken op kleur in de boekenkast zetten, kattenharen wegzuigen die er de volgende dag opnieuw liggen, in de hoop dat het ons een opgeruimde geest en een opgeruimd leven oplevert.' Er zijn zeker mensen die uitstekend gedijen in een huis vol spullen en die een hartgrondige hekel hebben aan opruimen, weet Lammy Wolfslag van de Nederlandse Beroepsvereniging Professional Organizers. "Minimaliseren en ontspullen zijn de laatste vijf, zes jaar absoluut een hype, waarschijnlijk is er inderdaad sprake van het Marie Kondo-effect." En dat is niet per se zaligmakend, vindt zelfs de professional organizer. 'Een ordentelijk huis en een minimalistische inrichting werkt misschien voor de één, maar voor de ander totaal niet. Ik zeg altijd: al staat je huis bomvol, er hoeft nog geen paperclip weg als je dat niet wilt. Er zijn allerlei overwegingen voor mensen om niet op te ruimen. Omdat je gehecht bent aan spullen en bijbehorende herinneringen, omdat je je tijd liever anders besteedt, omdat je het zonde vindt spullen zomaar weg te doen die je misschien ooit nog kunt gebruiken, omdat je het zo gezellig vindt al die prullaria. Maar...' Natuurlijk is er een maar. 'Opruimen betekent keuzes maken', zegt Wolfslag. 'Als iemand heel veel spullen heeft, zou je dat kunnen zien als veel uitgestelde beslissingen. Hoe komt het dat iemand niet beslist wat hij of zij ermee wil? Als je je eigenlijk niet prettig voelt bij al die spullen, je er onrustig van wordt of elke dag behoorlijk wat tijd kwijt bent met het terugvinden van iets, dan is het misschien verstandig om wél op te ruimen. Ook al heb je er een hekel aan.' Voor bijna iedereen geldt dat het lekker is als je huishouden min of meer op de automatische piloot gaat. Als het thuis een totale chaos is, dan drukt stress van bijvoorbeeld je werk zwaarder. Je hoeft niet in een klinische omgeving te wonen, maar zorg er op zijn minst voor dat je huishouden een werkbaar systeem is.' Je van troep ontdoen om zo jezelf opgeruimder en gelukkiger te voelen. 'We willen onszelf voortdurend verbeteren en onder controle hebben', constateert Marian Donner. Volgens Donner, die zichzelf ziet als notoire sloddervos, zijn wijzelf het probleem niet maar zit het probleem in de wereld om ons heen. 'Onze wereld is gericht op beter en meer, waarin niets ooit genoeg is en je altijd productiever kan en moet zijn.' En dan gaat het niet alleen over een opgeruimd huis. Op alle leefgebieden worden we geacht een betere versie te worden van onszelf. Leef gezond! Wees dankbaar! Vind je geluk! Maak een plan, yes you can, spark joy! De hele zelfhulpindustrie die continu oproept in jezelf te investeren, is volgens Donner ondraaglijk streng, en ondraaglijk nuchter. 'Tegelijkertijd kampen veel mensen met stress, depressies en eenzaamheid. Wie weet is op deze manier proberen te leven wel schadelijk voor de geest.' In haar boek roept ze dan ook op om de teugels wat meer te laten vieren. 'Rook, drink, maak troep. Het is niet per se gezond, maar je voelt je in elk geval vrijer. En misschien maakt het wel gelukkiger'. Michel Dijkstra, onafhankelijk geleerde op het gebied van oosterse filosofie, wijst erop dat we in alle opruimwoede niet moeten vergeten dat Kondo uit Japan komt en dat haar methode een flinke dosis oosterse filosofie ademt. 'Ze is sterk beïnvloed door shinto, de oorspronkelijke Japanse levensbeschouwing die staat voor verbinding met anderen en met de natuur. Er is respect voor alle objecten, ongeacht of iets leeft of levenloos is.' Een belangrijk onderdeel van shinto zijn rituelen rondom zuiveren en schoonmaken, iets wat je ook duidelijk terugziet in het dagelijks leven in Japan. 'Wie schoonmaakt reinigt tegelijkertijd zijn geest én loopt minder kans op ongeluk', licht Dijkstra toe. Met die achtergrond is het vanzelfsprekend dat je je oude lamp met respect bejegent, deze bedankt en hem daarna pas weg doet. Dijkstra: 'In de oosterse filosofie gaat het niet om het grote geluk of grote veranderingen in het leven. De westerse invulling is wat instrumentalistisch. Alsof je met opruimen direct een hoger doel bereikt in je leven. Dat is natuurlijk niet zo, maar de utopie verkoopt.' Overigens vindt Donner ook weer niet dat we allemaal sloddervossen en rommelkonten moeten worden. 'Mijn bureau ligt vol troep en ik ben mijn sleutels altijd kwijt. Het is misschien minder perfect en efficiënt, maar ik gedij erbij. Leven betekent voor mij dat dingen vies worden en dat er spullen liggen. Ik wil niet als een schoonmaakmachine tekeergaan. En ik durf te beweren dat ongetwijfeld voor veel meer mensen geldt dat ze zich een stuk gelukkiger zouden voelen wanneer ze niet langer de druk voelen om op te moeten ruimen.' Opruimen heeft niet alleen een individuele, maar ook een culturele betekenis, vertelt Walter Weyns, cultuursocioloog aan de universiteit van Antwerpen. 'Opruimen is een vorm van reflectie. Wat vinden we de moeite waard om te bewaren aan stoffelijke zaken, aan tradities. Wat willen we doorgeven aan anderen en wat mag voorgoed verdwijnen? Opruimen krijgt zo bijna iets existentieels. In onze moderne samenleving overheersen rationele argumenten: iets moet vooral nuttig en functioneel zijn. Is dat niet het geval, dan kan het eigenlijk wel weg is de heersende gedachte.' De boodschap van Kondo klinkt volgens Weyns bijna betoverend. 'Het gaat niet alleen om het wegdoen van spullen die geen nut voor je hebben. Je begint met iets kleins als het ordenen van je sokken en warempel: het kan, alles in je leven veranderen. Wat een belofte, wat een manier om regie over je eigen leven te krijgen.' Maar zo werkt het niet, denkt ook Wolfslag. 'Een kast uitmesten kan een kortdurend geluksgevoel geven, omdat het overzicht en rust in je hoofd brengt. Onderschat niet hoe lekker dat kan voelen. Maar jouw opgeruimde kastje is niet per se het begin van iets groters, van geluk.' En stel dat het wél lukt om door je huis op te ruimen meer grip te krijgen op je leven. 'Hoe saai zou dat zijn?' vraagt Weyns zich af. 'Het rommelige, het speelse, het onverwachte kan je namelijk ook een gevoel van vrijheid en een boost aan creativiteit geven.' Als het je prima bevalt om te leven in een rommelig en vol huis, hoef je niet te voldoen aan het maatschappelijk ideaalbeeld. Wat meer troep in huis, is een zegen voor velen. Dijkstra: 'Je kunt slaaf worden van je streven naar orde en rust. Misschien is vreugde in wanorde dan toch een beter alternatief.' Els: 'Een paar jaar geleden verhuisde ik naar een kleiner huis. Er moesten wel spullen weg omdat het niet meer paste, maar dat vond ik zo lastig! Alles wat ik in huis heb, heeft betekenis. Neem bijvoorbeeld een tas met spullen van mijn eerste man. Hij was mijn grote liefde en is jong overleden. Je denkt toch niet dat ik zijn spullen wegdoe of in het rommelhok bij de fietsen zet? Hij verdient een plekje in huis. In de dingen om me heen voel ik de aanwezigheid van mensen die er niet meer zijn. Maar ik voel ook de aanwezigheid van mezelf beter. De spullen maken wie ik ben. Als ik rondkijk, kan ik warm worden van alle herinneringen. De kentekenplaat van mijn eerste auto, een kaasstolp die we kregen bij ons huwelijk. Ik sleep hem sinds 1980 mee, terwijl ik helemaal geen kaasstolp gebruik. De kleren van mijn overleden moeder draag ik zelfs nog. Mijn zoons zijn gewend aan een rommelig huis. Zij klagen er niet over, we kunnen er prima in leven zo. Ik erger me dood aan opruimgoeroes die zeggen dat je moet ontspullen. Als ik me ergens aan stoor, dan is het niet dat het huis vol staat, maar aan het feit dat ik niet genoeg schoonmaak. Het is moeilijk bijhouden met poetsen. Ik heb te veel schilderijtjes en voorwerpen voor aan de muur, dus staan ze ertegenaan. Net als stapels met boeken. Het benauwt me als ik bedenk dat ik misschien de tijd niet meer heb om alles te lezen. Het is mijn fear of missing out.'

Leuk dit artikel in Trouw: 

Ik ben wel benieuwd naar jullie mening over opruimen.

Over opruimen in de zin van ordenen, sorteren, wegdoen, afdanken.

Word je er blij van? Geeft het je rust en ruimte? 

Of word je er juist geïrriteerd en treurig van?

Ik vind het leuk om daar wat blogjes over te maken.

Mail me jouw ervaringen, als je dat wilt.

Fijne dag!